W prawie polskim istnieją dwa rodzaje zapisów: zwykły i windykacyjny. Cel obu tych zapisów jest ten sam: przekazanie wskazanej osobie (zapisobiercy) określonego składnika majątku spadkodawcy. Istnieje wiele różnic pomiędzy dwoma rodzajami zapisów. Od formy, w której powinny zostać uczynione, przez przedmioty, które mogą obejmować, aż po skutki ich poczynienia. Szerzej na ten temat była mowa w osobnym artykule. Zapis zwykły różni się jednak od zapisu windykacyjnego także wpływem na zachowek i tym zagadnieniem zajmiemy się w tym artykule.
Zapis windykacyjny a zachowek
W przypadku zapisu windykacyjnego, przedmiot objęty zapisem staje się własnością zapisobiercy z chwilą otwarcia spadku, a więc z chwilą śmierci spadkodawcy. Dlatego, przedmiot zapisu nie wchodzi formalnie w skład spadku i w kontekście zachowku zapis windykacyjny został bardzo zbliżony do darowizny dokonanej za życia spadkodawcy. Zapisy windykacyjne (wszystkie), podobnie jak część darowizn, uwzględnia w się w kwocie należnego zachowku. Jeżeli więc spadkodawca rozporządził całym lub prawie całym swoim majątkiem przez zapisy windykacyjne, spadkobierca ustawowy może domagać się zachowku bezpośrednio od zapisobiercy windykacyjnego.
Zapis zwykły a zachowek
Zapisów zwykłych nie uwzględnia się przy obliczaniu zachowku. W stosunku do zapisobiercy zwykłego nie można zatem wystąpić z roszczeniem o zapłatę zachowku. Gdyby jednak ta zasada była bezwzględna, obowiązek zapłaty zachowku bardzo łatwo byłoby obejść poprzez rozporządzenie całym majątkiem spadkowym zapisami zwykłymi. Tak jednak nie jest.
Po pierwsze, jeżeli zapisy zwykłe wyczerpują cały lub prawie cały spadek, osoby wskazane w testamencie poczytuje się nie jako zapisobierców, lecz spadkobierców – a do tych osób roszczenia o zachowek jak najbardziej można kierować.
Po drugie, wysokość zapisów zwykłych ustanowionych w testamencie nie jest ostateczna i może zostać obniżona (właśnie kosztem osób uprawnionych do zachowku). Skoro to spadkobiercy co do zasady wypłacają zachowek (czasem zachowek wypłacają obdarowani oraz zapisobiercy windykacyjni, ale nigdy zapisobiercy zwykli) oraz wykonują zapisy zwykłe, w niektórych sytuacjach mogliby zostać obciążeni zachowkami i zapisami ponad miarę. Dlatego, ustawa przewiduje pewne bezpieczniki dla spadkobierców. Jeżeli spadkobierca, jest jednocześnie uprawniony do zachowku, ponosi tylko ograniczoną odpowiedzialność za wykonanie zapisów zwykłych. Spadkobiercy obowiązani do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku mogą żądać stosunkowego zmniejszenia zapisów zwykłych i poleceń. Nie zawsze będzie więc tak, że zapisobierca zwykły zawsze otrzyma cały zapis przewidziany dla niego w testamencie.
Zapisy windykacyjne oraz zapisy zwykłe mają zupełnie różne skutki w kontekście roszczeń o zapłatę zachowku. Uprawniony do zachowku może domagać się jego zapłaty bezpośrednio od zapisobiercy windykacyjnego (jeżeli należnego zachowku nie może otrzymać od spadkobiercy). Zapisobierca zwykły nigdy nie będzie zobowiązany do zapłaty zachowku, ale wartość jego zapisu może zostać obniżona, ewentualna odpowiedzialność spadkobiercy za wykonanie zapisu może zostać ograniczona – właśnie z uwagi na roszczenia zachowkowe innych osób (w tym samego spadkobiercy).
