CZYM JEST I OD KIEDY OBOWIĄZUJE DYREKTYWA OMNIBUS
Przepisy dotyczące właściwego poszanowania praw konsumentów zawsze były oczkiem w głowie organów prawodawczych Unii Europejskiej. Wspólnotowy prawodawca już w dniu 27 listopada 2019 r. uchwalił dyrektywę, która doczekała się potocznego określenia – „omnibus”, zaś jej właściwa nazwa to „Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta.”
Skąd wzięła się jej potoczna nazwa i samo słowo omnibus co to znaczy? Oczywiście, potoczna nazwa dyrektywy odnosi się do zakresu jej regulacji. Nadrzędnym celem dyrektywy było zadbanie o większą świadomość konsumenta, zaś słowo omnibus oznacza człowieka wszystkowiedzącego, czyli inaczej – w pełni świadomego.
Oczywiście, aby przepisy dyrektywy mogły być stosowane w Polsce, należało je implementować do polskiego porządku prawnego. Choć dyrektywa omnibus została uchwalona już pod koniec 2019 r., zaś państwa członkowskie zostały zobligowane do uchwalenia stosownych przepisów do dnia 28 listopada 2021 r., Polska nie zdążyła ich przygotować i przyjąć w wymaganym terminie. Nasz kraj nie stanowił jednak wyjątku. W terminie nie zmieściły się również takie państwa jak Luksemburg czy Irlandia.
Po długotrwałym procesie legislacyjnym, w dniu 1 grudnia 2022 r., w końcu uchwalono ustawę o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw, implementującą postanowienia dyrektywy do polskiego porządku prawnego. Wprowadzająca dyrektywę omnibus ustawa została opublikowana w dzienniku ustaw w dniu 12 grudnia 2022 r. oraz weszła w życie od dnia 1 stycznia 2023 r. Dyrektywa omnibus kiedy zaczęła wreszcie obowiązywać w Polsce, wprowadziła mnóstwo zamętu i budziła poważne wątpliwości przedsiębiorców.
CO ZMIENIA DYREKTYWA OMNIBUS
Zdecydowanie jedną z najpoważniejszych zmian jest nowy sposób komunikowania konsumentom o promocjach i obniżkach cen. Dotychczas sprzedawcy często, przed wprowadzeniem promocji, podnosili ceny tak, aby cena promocyjna w zasadzie nie odbiegała od regularnej. Praktyka ta szczególnie często wykorzystywana była w rozmaitych okresach wyprzedażowych (np. Black Friday). Do tej pory więc to konsument musiał we własnym zakresie porównywać ceny i weryfikować, czy cena zaproponowana przez dany sklep jest okazyjna i rzeczywiście stanowi promocję, czy ogłoszona promocja to jednak tylko zabieg marketingowy. Nazywana potocznie omnibus dyrektywa wprowadza w tym obszarze ogromne zmiany.
Aktualnie, w każdym przypadku informowania o obniżeniu ceny towaru lub usługi przedsiębiorca, obok informacji o obniżonej cenie, musi uwidocznić również informację o najniższej cenie tego towaru lub usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
Jeżeli dany towar lub dana usługa są oferowane do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni, obok informacji o obniżonej cenie należy uwidocznić również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie od dnia rozpoczęcia oferowania tego towaru lub tej usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki.
Przepisy wprowadzają racjonalny wyjątek dla produktów szybko psujących się, np. niektórych produktów spożywczych. W zakresie obniżki cen takich towarów nie ma obowiązku informowania o najniższej cenie w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki (w większości takie produkty w ogóle nie pozostają tak długo w sprzedaży), lecz należy poinformować konsumenta o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki.
Dyrektywa omnibus wprowadza jeszcze jeden wyjątek od zasady informowania o najniższej cenie z ostatnich 30 dni. Dotyczy on przypadku, gdy cena jest stopniowo obniżana w czasie jednej kampanii sprzedażowej. Unijny prawodawca pozostawił jednak wybór państwom członkowskim, czy ten wyjątek chcą implementować w swoim systemie prawnym. Polska się na ten krok nie zdecydowała.
Szczegóły dotyczące sposobu uwidaczniania cen towarów i usług oraz informacji o obniżonej cenie, powinno regulować osobne rozporządzenie, które jednak, póki co, nie zostało wydane. Dyrektywa omnibus, a za nią polska ustawa, stanowią tylko, że cena powinna być uwidoczniona w sposób jednoznaczny, niebudzący wątpliwości oraz umożliwiający porównanie cen. W praktyce, przedsiębiorcy najczęściej publikują cenę promocyjną oraz cenę bezpośrednio sprzed obniżki, a obok, nieco mniejszym drukiem, informują o najniższej cenie z ostatnich 30 dni.
Powyższe informacje muszą się również znaleźć w reklamach towarów i usług.
CO GROZI ZA NIEPRZESTRZEGANIE DYREKTYWY OMNIBUS?
Jeżeli przedsiębiorca nie wykonuje obowiązków, o których mowa wyżej, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej nakłada na niego, w drodze decyzji, karę pieniężną do wysokości 20 000 zł. Jeżeli jednak przedsiębiorca tych obowiązków nie wykonał co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy, licząc od dnia, w którym stwierdzono naruszenie tych obowiązków po raz pierwszy, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej nakłada na niego, w drodze decyzji, karę pieniężną do wysokości 40 000 zł.
Przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej uwzględnia:
- stopień naruszenia obowiązków, w tym charakter, wagę, skalę i czas trwania naruszenia tych obowiązków;
- dotychczasową działalność przedsiębiorcy, w tym podjęte przez niego działania w celu złagodzenia lub naprawienia szkody poniesionej przez konsumentów, wcześniejsze naruszenia obowiązków przez tego przedsiębiorcę oraz uzyskane przez przedsiębiorcę korzyści majątkowe lub straty w związku z naruszeniem tych obowiązków;
- wielkość obrotów i przychodu przedsiębiorcy;
- sankcje nałożone na przedsiębiorcę za to samo naruszenie w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej w sprawach transgranicznych.
PODSUMOWANIE
Podsumowując, wprowadzenie postanowień dyrektywy omnibus do polskiego systemu prawnego niepodważalnie poprawia sytuację konsumentów. Zostają oni wyręczeni od konieczności samodzielnego zweryfikowania, czy ogłoszona przez przedsiębiorcę obniżka rzeczywiście jest dobrą okazją do nabycia towaru. Z drugiej strony, przedsiębiorcom znacznie trudniej będzie prowadzić skuteczne kampanie promocyjne. Od dnia wprowadzenia nowych przepisów w życie widać jak na dłoni, że zdecydowana większość cen promocyjnych nie różni się od cen regularnych, a nierzadko nawet je przewyższa. Konsument, który czyta etykiety, dwa razy zastanowi się nad zakupem takiego, teoretycznie przecenionego produktu.
