Czasami zwyczajne powołanie kogoś do spadku nie odzwierciedla w pełni woli spadkodawcy. Spadkodawca może chcieć przekazać określonej osobie jakiś składnik własnego majątku, nie powołując tej osoby do spadku. Temu samemu celowi służą dwie konkurencyjne instytucje: zapis zwykły i windykacyjny. Dzisiejszy wpis będzie właśnie o tym, czym się te sposoby różnią, jakie mają skutki oraz który rodzaj zapisu wybrać.
Zapis zwykły a zapis windykacyjny
Zarówno dokonanie zapisu zwykłego, jak i windykacyjnego, musi nastąpić w testamencie. Poczynienie skutecznego zapisu w inny sposób nie jest możliwe. Zapis zwykły może zostać poczyniony w każdym testamencie (tj. sporządzonym w każdej formie), w tym w testamencie własnoręcznym. Aby zapis windykacyjny był skuteczny, testament musi sporządzić notariusz i to jest pierwsza poważna różnica pomiędzy zapisem zwykłym a windykacyjnym.
Zwykły zapis to nic innego, jak nakazanie w testamencie, by spadkobierca spełnił określone świadczenie majątkowe na rzecz oznaczonej osoby. Osoba, dla której zapis jest przewidziany (zapisobierca) nie staje się automatycznie właścicielem przedmiotu zapisu. Spadkobierca musi jeszcze ten zapis wykonać, czyli przenieść własność na zapisobiercę. Jeśli tego unika, zapisobierca może pozwać spadkobiercę o wykonanie zapisu. Zapis zwykły może być uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.
Zapis windykacyjny automatycznie przenosi własność przedmiotu objętego zapisem na zapisobiercę. Nie jest konieczne dodatkowe wykonanie zapisu. Jeżeli spadkobierca jest w posiadaniu przedmiotu objętego zapisem windykacyjnym, obowiązany jest do wydania tego przedmiotu na rzecz zapisobiercy. W przeciwieństwie do zapisu zwykłego, zastrzeżenie warunku lub terminu uczynione przy ustanawianiu zapisu windykacyjnego uważa się za nieistniejące. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia zapis nie zostałby uczyniony, zapis windykacyjny jest nieważny. Zapis windykacyjny nieważny ze względu na zastrzeżenie warunku lub terminu wywołuje skutki zapisu zwykłego uczynionego pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, chyba że co innego wynika z treści testamentu lub z okoliczności.
Zapisobiercy windykacyjni mogą odpowiadać za długi spadkowe. Zapisobiercy zwykli co do zasady nie. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy spadkodawca cały lub niemal cały majątek rozdysponował w formie zapisów. Wówczas zapisobierców traktuje się tak jak spadkobierców. Nie wszystkie składniki majątkowe, które może obejmować zapis zwykły, mogą zostać objęte zapisem windykacyjnym.
Oczywiście różnic jest znaczenie więcej, omówione zostały tylko te, w mojej ocenie najistotniejsze. W osobnym artykule zostanie omówiona problematyka wpływu obu rodzajów zapisów na zachowek.
Który rodzaj zapisu wybrać? Zapis zwykły czy zapis windykacyjny?
Wybór rodzaju zapisu zależy od intencji spadkodawcy i przedmiotu, który ma zostać objęty zapisem. Zapis zwykły zdecydowanie lepiej sprawdzi się w sytuacji, gdy spadkodawca chce obwarować wykonanie zapisu warunkiem lub terminem. Przykładowo, jeśli dziadek chciałby, by wnuczka otrzymała określoną sumę pieniędzy, ale dopiero kiedy uzyska pełnoletniość – lepszym sposobem będzie zapis zwykły. Podobnie jak w sytuacji, gdyby ten sam dziadek zechciał przekazać wnuczce własne mieszkanie, ale tylko pod warunkiem, że ukończy studia. Jeśli natomiast wolą spadkodawcy jest, by określony, konkretny przedmiot natychmiast znalazł się w majątku zapisobiercy, lepszy będzie zapis windykacyjny.
Zarówno zapis zwykły, jak i zapis windykacyjny służą temu, by przekazać określony przedmiot wskazanej przez spadkodawcę osobie. Oba rodzaje zapisów muszą zostać dokonane w testamencie, jednak zapis windykacyjny powinien być zawarty w testamencie notarialnym. Zapis zwykły zobowiązuje spadkobiercę do wykonania zapisu, zaś zapis windykacyjny przenosi automatycznie własność przedmiotu zapisu. Zapis zwykły jest możliwy pod warunkiem i z zastrzeżeniem terminu, a zapis windykacyjny nie. O tym, który rodzaj zapisu będzie lepszy, decydują okoliczności, a przede wszystkim intencja spadkodawcy oraz rodzaj przedmiotu, który ma zostać objęty zapisem.
