Pierwszym etapem postępowania spadkowego zawsze jest ustalenie kto i w jakiej części dziedziczy. W większości wypadków spadkobiercy mogą dokonać wyboru, czy dokonać tego poprzez złożenie do sądu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, czy też skorzystać z usług notariusza, który sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Z pewnością, postępowanie sądowe będzie bardziej czasochłonne, niż wizyta u notariusza. Nie zawsze jednak notariusz będzie mógł pomóc. Postępowanie sądowe będzie obligatoryjne np. w przypadku sporu spadkobierców lub w razie, gdy dziedziczenie następuje na podstawie testamentu ustnego.
Jeżeli spadkobiercy są zgodni, koszty stwierdzenia nabycia spadku nie są wysokie, i to niezależnie od tego, czy spadkobiercy wybiorą drogę sądową, czy też skorzystają z usług notariusza. Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie sądowej w kwocie 100 zł. Jest to opłata stała i nie zależy od liczby spadkobierców czy wartości spadku. Do tego należy dopłacić 5 zł za wpis do Rejestru Spadkowego.
Maksymalna taksa notarialna za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia wynosi od 50 do 100 zł, w zależności od okoliczności sprawy. Do tych sum należy doliczyć 23% podatku VAT oraz niewielkie kwoty za wydanie wypisów aktu.
Zupełnie inaczej będą wyglądały koszty sprawy o stwierdzenie nabycia spadku w przypadku sporu spadkobierców. Taka sprawa spadkowa koszty może mieć wielokrotnie wyższe. Wszystko zależy od zakresu postępowania dowodowego. Jeżeli przedmiotem sporu jest to, czy złożony do akt testament pochodzi od spadkodawcy, sąd skorzysta z opinii biegłego grafologa. Do kosztów sprawy będzie trzeba doliczyć wtedy jego wynagrodzenie. Jeżeli zaś sporne jest to, czy w dacie sporządzania testamentu spadkodawca działał w pełni świadomie, sąd najpierw zbiera do akt sprawy dokumentację medyczną spadkodawcy, a następnie powołuje biegłych lekarzy sądowych wielu specjalizacji. Takie opinie bywają bardzo kosztowne i w zależności od liczby powołanych specjalistów, mogą nawet przekroczyć 10.000 zł.
Osobną kwestią jest podatek od spadku, który co do zasady należy uiścić. Wysokość podatku zależy od wartości spadku oraz stopnia pokrewieństwa. Najbliższa rodzina może się od zapłaty podatku zwolnić, jeżeli w terminie 6 miesięcy od dnia stwierdzenia nabycia spadu lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia zgłosi Urzędowi Skarbowemu nabycie spadku.
DZIAŁ SPADKU KOSZTY
Dokonując działu spadku, spadkobiercy również mają wybór. Jeżeli są zgodni, mogą podzielić spadek umową. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, umowa musi przybrać formę aktu notarialnego. Jeżeli zgody między spadkobiercami, pozostaje sądowe postępowanie o dział spadku.
Dział spadku u notariusza będzie wiązał się z obowiązkiem uiszczenia taksy notarialnej. Notarialne koszty działu spadku zależą od wartości dzielonego spadku. Maksymalna stawka wynosi od wartości spadku:
- do 3000 zł – 100 zł;
- powyżej 3000 zł do 10 000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł;
- powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł;
- powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł;
- powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000 zł;
- powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł;
- powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł.
Koszty taksy notarialnej nigdy zatem nie mogą przekroczyć 10.000 zł, a jeżeli dział następuje między osobami najbliższymi 7.500 zł. Do tych kwot należy doliczyć 23% podatku VAT oraz drobne opłaty za wydanie wypisów aktu notarialnego zawierające umowę o dziale spadku.
Jeżeli chodzi o sądowy dział spadku koszty potrafią być wyjątkowo wysokie. Od wniosku o dział spadku opłata sądowa jest stała i wynosi 500 zł. Jeżeli jednak wniosek będzie zawierał zgodny projekt działu spadku, opłata będzie niższa i będzie wynosiła 300 zł. Jeżeli zaś wraz z działem spadku znoszona będzie współwłasność, opłata wyniesie 1000 zł. Opłata nie zależy od wartości majątku spadkowego. To jednak dopiero początek kosztów.
Nawet w przypadku zgodnego stanowiska spadkobierców, nie zawsze dział spadku u notariusza będzie najtańszym wyjściem, choć z pewnością będzie najszybszy. Jeżeli spadek jest bardzo wartościowy, a spadkobiercy mają więcej czasu, mogą złożyć zgodny wniosek o dział spadku do sądu uiszczając opłatę w kwocie 300 zł, a następnie oczekiwać na postanowienie sądu w tym zakresie, unikając konieczności uiszczenia taksy notarialnej.
W sprawach o dział spadku w sądzie koszty zależą przede wszystkim od składu spadku. Każdy składnik majątku spadkowego należy wycenić. W razie sporu stron co do wartości majątku podlegającego podziałowi, poszczególne składniki wyceniają biegli. Jeżeli w skład spadku wchodzą nieruchomości, koszty ich wyceny zależne będą od rodzaju nieruchomości. Najczęściej jednak opinie w tym zakresie stanowią koszt około 2-3 tysięcy złotych. Jeżeli nieruchomości jest więcej, koszty będą oczywiście rosły. W przypadku zaś, gdy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo, koszty jego wyceny mogą sięgnąć nawet kilkunastu tysięcy złotych. Podobnie jak w przypadku gospodarstwa rolnego. Jeżeli chodzi o postępowanie spadkowe koszty mogą być więc bardzo wysokie.
Postępowanie o dział spadku jest postępowaniem nieprocesowym. Co do zasady więc każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Jeżeli jednak uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To samo dotyczy zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników. Odpowiadając na pytanie, kto ponosi koszty działu spadku, należałoby odpowiedzieć, że sąd ma tutaj pewną swobodę uznaniową. Przyjmuje się jednak, że w postępowaniu o dział spadku uczestnicy powinni ponieść koszty odpowiadające ich udziałom w spadku.
Powyższe koszty nie zawierają kosztów obsługi prawnej, czyli wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Koszty te są indywidualnie ustalane przez kancelarię. Najczęściej wynagrodzenie to również odnosi się do wartości dzielonego spadku.
